ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਤੇ ਮਾਣਕ
ਬਲਰਾਜ ਬਰਾੜ ਚੋਟੀਆˆ ਠੋਬਾ

ਅੱਜ ਟਰੰਟੋ ‘ਚ ਬੜਾ ਮਸਤੀ ਜਿਹਾ ਦਿਨ ਆ। ਧੁੱਪਾˆ ਚੜ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਨੇ!
ਅੱਜ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਬੜਾ ਚੇਤੇ ਆ ਰਿਹਾ!
ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਬੜਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਸਾਥੀ ਰਿਹਾ! ਚਾਚੇ ਦਾ ਬਾਪ, ਬਾਬਾ ਰੁਲਦਾ ਸਿੰਘ ਜਵਾਨੀ ਤੋˆ ਲੈ ਕੇ ਮਰਨ ਤੱਕ ਮੇਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਸਾਥੀ ਰਿਹਾ! ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਬਚਪਨ ਤੋˆ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਨਿਭਦਾ ਆਉˆਦਾ! ਮੇਰੇ ਤੋˆ ਕੋਈ 25 ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਵੱਡਾ ਹੋਵੇਗਾ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ! ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਖਿਡਾਉਦਾ ਰਿਹਾ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ! ਖੇਤੋˆ ਪੱਠੇ ਲੈਣ ਜਾਣਾ ਮੈਨੂੰ ਗੱਡੇ ‘ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾˆਦਾ! ਸੀ. ਐਨ. ਟਾਵਰ, ਡਿਜ਼ਨੀਲੈˆਡ, ਵੰਡਰਲੈˆਡ ‘ਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾˆ ਦੇ ਝੂਟੇ ਲੈ ਕੇ ਵੇਖ ਲਏ, ਪਰ ਗੱਡੇ ਦੇ ਝੂਟਿਆˆ ਜਿੰਨਾਂ ਸਕੂਨ ਕਿਤੋˆ ਵੀ ਨੀ ਮਿਲਿਆ!
ਆਥਣੇ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਛੱਪੜ ਤੋਂ ਮੱਝਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਆਉਣ ਲਿਜਾਂਦਾ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਲੈ ਜਾˆਦਾ! ਨਹੀˆ ਆਈ ਅਪਣੱਤ ਟਰੰਟੋ ਦੀ ਸੈਬਲ ਬੀਚ ‘ਚ ਨਹਾ ਕੇ ਜਿਹੜੀ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਛੱਪੜ ‘ਚ ਤਾਰੀਆˆ ਲਾ ਕੇ ਆਉˆਦੀ ਸੀ! ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਚੰਦ ਨਵਾˆ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਤੋˆ ਤਕਰੀਬਨ ਚਾਰ ਕੁ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਸਵੇਰੇ ਛੇ ਵਜੇ ਘਰ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਆ ਖੜਕਾਉਦਾ! ਪਸੂਆ ਨੂੰ ਪੱਠੇ ਪਾਉਣ ਤੋˆ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ। ਫੇਰ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋˆ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਚਲਿਆ ਜਾˆਦਾ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਹੋਇਆ ਰਹਿੰਦਾ। ਦਾਰੂ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਆਥਣੇ ਜਦੋˆ ਘਰੇ ਆਉˆਦਾ, ਤਾˆ ਦਲਾਨ ‘ਚ ਪਈ ਦੇਸੀ ਦਾਰੂ ਦੀ ਕੈਨੀ ‘ਚੋˆ ਸਿਰਵਰ ਵਾਲੇ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪ ‘ਚ ਲੰਡਾ ਪੈੱਗ ਪਾਉਂਦਾ। ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਪੌਣਾਂ ਕੱਪ ਕਰ ਕੇ ਬਾਕੀ ਬਚਦੇ ਕੱਪ ‘ਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਲੈˆਦਾ! ਕੱਪ ਕੇਰਾਂ ਈ ਅੰਦਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਫੇਰ ਮੱਝਾਂ ਨੂੰ ਪੱਠੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾˆਦਾ! ਦਾਦੀ ਮੇਰੀ ਨੇ ਕਹਿਣਾ, “ਵੇ ਸਾਧੂਆ ਕਿਉˆ ਪੀਨਾ ਇਹ ਜਹਿਰ?” ਤਾˆ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਕਹਿਣਾ, “ਤਾਈ ਕਦੇ ਪੀ ਕੇ ਵੇਖ! ਸਵਰਗਾ ਦੇ ਝੂਟੇ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਆ ਗੁੜ ਦੀ ਜਾਈ!”
“ਵੇ ਫੋਟ! ਬੇਸ਼ਰਮਾਂ, ਮੈˆ ਹੁਣ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਊਂਗੀ? ਕੁੱਤਾ ਕਿਸੇ ਥਾˆ ਦਾ!”
“ਨਾਲੇ ਤਾਈ, ਜਿੰਨੀ ਕੁ ਮੈˆ ਪੀਨੈਂ, ਏਹ ਤਾˆ ਦਵਾਈ ਆ। ਜਿਹੜੇ ਦੈˆਤਾˆ ਵਾˆਗ ਪੀˆਦੇ ਆ, ਓਹਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਕਹਿੰਦੇ ਆ, ਐਵੇˆ ਨੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਬਈ ਦੇਵਤੇ ਤੇ ਦੈˆਤਾˆ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਚੀਜ ਆਂ!” ਕੱਪ ‘ਚ ਬਚਦੀ ਦਾਰੂ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਫੇਰ ਇਕੱਠਿਆˆ ਅੰਦਰ ਸਿੱਟਦਾ ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਖਾ ਕੇ ਚੰਦਾˆ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਸਾਈਕਲ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੰਦਾ! ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਮਾਣਕ ਸੁਣਨ ਦਾ ਅੰਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੁਕੀਨ ਸੀ! ਸਾਇਕਲ ਨਾਲ ਟੰਗੇ ਝੋਲੇ ‘ਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀ “ਪਟੜੀਨੁਮਾਂ” ਟੇਪ ਰਿਕਾਰਡਰ ਹੁੰਦੀ। ਜਿਹਦੇ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਛੇ ਬਟਨ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਪਲੇਅ ਬਟਨ, ਰੀਲ੍ਹ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਟਨ ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ  ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਟਨ!
ਜਦੋˆ ਕਦੇ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਮੋਗੇ ਜਾˆਦਾ, ਓਥੋˆ ਮਾਣਕ ਦੀਆˆ ਜਿੰਨੀਆˆ ਵੀ ਨਵੀਆਂ ਰੀਲ੍ਹਾਂ ਮਿਲਦੀਆˆ, ਸਾਰੀਆˆ ਲੈ ਆਉˆਦਾ! ਮੈˆ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਰੀਲ ਨਹੀਂ ਵੇਖੀ ਸੀ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦੇ ਝੋਲੇ ‘ਚ! ਚਾਰ ਪੰਜ ਖਾਲੀ ਰੀਲ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੀਆˆ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਕੋਲ, ਜੋ ਓਹ ਮਾਣਕ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾˆਭ ਕੇ ਰੱਖਦਾ! ਜਦੋˆ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਣਾ ਕਿ ਫ਼ਲਾਣੇ ਪਿੰਡ ਮਾਣਕ ਨੇ ਲੱਗਣਾ, ਤਾˆ ਓਹਨੂੰ ਚਾਅ ਚੜ੍ਹ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਓਹਨੇ ਦਾਦੇ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ, “ਚੌਧਰੀ ਫ਼ਲਾਣੇ ਦਿਨ ਮਾਣਕ ਲੱਗਣਾ, ਪੱਠੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾˆ ਈ ਵੱਢ ਕੇ ਰੱਖਦੂੰਗਾ, ਪਰ ਓਦੇˆ ਨੀˆ ਮੈˆ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਨਾਲੇ ਮੈਨੂੰ ਓਦਣ ਦੋ ਸੌ ਰੁਪਈਏ ਚਾਹੀਦੇ ਆ, ਸੌ ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਣ ਨੂੰ, ਤੇ ਸੌ ਰਾਹ ‘ਚ ਖਾਣ ਪੀਣ ਲਈ!”
ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਮਾਣਕ ਵੇਖਣ ਚਲਿਆ ਜਾˆਦਾ! ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ, “ਸ਼ੇਰਾ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਪਟਕਾ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋਜੀˆ, ਤੈਨੂੰ ਮਾਣਕ ਵਿਖਾ ਕੇ ਲਿਆਉਂਗਾ, ਤੇ ਨਾਲੇ ਸੋਹਣੇ ਜਿਹੇ ਲੀੜੇ ਪਾ’ਲੀਂ, ਕੀਆ ਮਾਣਕ ਨਾਲ ਫ਼ੋਟੋ ਖਿਚਾਉਣ ਦੀ ਢੋਈ ਬਣਜੇ!” ਓਦੋˆ ਮੈਂ ਦਸ ਗਿਆਰਾˆ ਸਾਲਾˆ ਦਾ ਹੋਊਂਗਾ! ਮੇਰੇ ਪਿੰਡਾˆ ਵੱਲ ਮਾਣਕ ਓਦੋˆ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆˆ ‘ਚ ਪੰਜ ਵਾਰੀ ਲੱਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਬੁੱਕਣ ਵਾਲੇ, ਦੋ ਵਾਰੀ ਗੱਜਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਲੰਗੇਆਣੇ। ਬਾਕੀਆˆ ਦੀ ਤਾˆ ਧੁੰਦਲੀ ਜਿਹੀ ਯਾਦ ਆ, ਪਰ ਲੰਗੇਆਣੇ ਦਾ ਅਖਾੜਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾˆ ਯਾਦ ਆ! ਅਖਾੜੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਦਸ ਕੁ ਵਜੇ ਨਾਲ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਓਨਾਬੀ ਪੱਗ ਅਤੇ ਚਿੱਟਾ ਕੁੜਤਾ ਪਜਾਮਾ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦੇ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨੋਕਦਾਰ ਜੁੱਤੀ ਜਰਕਾˆ ਮਾਰ ਰਹੀ ਸੀ! ਦੇਸੀ ਦਾਰੂ ਦਾ ਅੱਧੀਆˆ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਦਲਾਨ ਚ ਪਈ ਕੈਨੀ ‘ਚੋˆ ਭਰ ਕੇ ਕੁੜਤੇ ਦੇ ਗੀਝੇ’ ਚ ਪਾ ਲਿਆ ਸੀ! ਫੇਰ ਅਸੀˆ ਟੇਪ ਰਿਕਾਰਡ ‘ਚ ਸੈੱਲ ਪੁਆਉਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਬਾਬੇ ਸੋਹਣ ਦੀ ਹੱਟੀ ‘ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ, ਓਥੋˆ ਸੈੱਲ ਮਿਲੇ ਨਾ!
“ਚੱਲ ਸ਼ੇਰਾ, ਹੁਣ ਜੈ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਬਾਲੀ ਦੀ ਹੱਟੀ ਤੋˆ ਲੈਨੈ ਆ ਚੱਲ ਕੇ!” ਕਹਿ ਕੇ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਸਾਈਕਲ ਦੀਆˆ ਮੁਹਾਰਾˆ ਜੈ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮੋੜ ਦਿੱਤੀਆˆ ਸਨ। ਸੈੱਲ ਜੈ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਤੋˆ ਵੀ ਨਾ ਮਿਲੇ!
“ਚਾਚਾ ਹੁਣ?” ਮੈˆ ਕਿਹਾ!
“ਹੁਣ ਸ਼ੇਰਾ ਬਾਘੇ ਆਲੇ ਤੋˆ ਈ ਮਿਲਣਗੇ!” ਕਹਿ ਕੇ ਚਾਚੇ ਨੇ ਸਾਈਕਲ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣੇ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਚਾੜ੍ਹ ਲਿਆ ਸੀ! ਲੋਕ ਮਾਣਕ ਸੁਣਨ ਲੰਗੇਆਣੇ ਨੂੰ ਪੈਦਲ, ਸਾਈਕਲਾਂ, ਟਰਾਲੀਆˆ, ਟਰੱਕਾˆ ‘ਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ! ਜਾਣ ਵੀ ਕਿਉˆ ਨਾ? ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਕੁਲਦੀਪ ਮਾਣਕ, ਹਜ਼ਾਰਾˆ ਰਾਜੇ ਪੰਜਾਬ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਗੇ, ਤੇ ਹਜਾਰਾˆ ਕਰਨਗੇ, ਪਰ ਮਾਣਕ ਜਦੋˆ ਤੀਕ ਪੰਜਾਬੀ ਜਿਉˆਦੀ ਆ, ਲੋਕ ਮਨਾˆ ‘ਚ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆˆ ਦੀਆˆ ਰੂਹਾˆ ‘ਚ ਵੜਿਆ ਰਹੇਗਾ! ਤੇ ਫੇਰ ਅਸੀˆ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣੇ ਗੇˆਦੇ ਦੀ ਹੱਟੀ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸੀ!
“ਲਾਲਾ, ਯਾਰ ਚਾਰ ਸੈਲ ਦੇਈˆ ਐਸ ਟੇਪ ਚ ਪਾਉਣੇ ਆ!” ਟੇਪ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਮੂਹਰੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਸੀ!
“ਆ ਬਈ ਮੁੰਡਿਆ, ਐਨੇ ਨੰਬਰ ਦੀਆˆ ਬੈਟਰੀਆˆ ਦੇਈ ਅੰਦਰੋˆ!”
ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਟੇਪ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਸਾਇਡ ਵੇਖ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਬੈਟਰੀਆˆ ਪੈਦੀਆˆ, ਬੈਟਰੀ ਦਾ ਨੰਬਰ ਵੇਖ ਕੇ ਅਵਾਜ਼ ਮਾਰੀ ਸੀ!
ਚਾਰ ਬੈਟਰੀਆˆ ਦੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਮੈˆ ਅਤੇ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਦੁਕਾਨ ਤੋˆ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਸੀ! ਦੁਕਾਨ ਤੋˆ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗੇ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੁਕਾਨ ਅੰਦਰ ਮੋੜ ਲਿਆ ਸੀ!
“ਲਾਲਾ, ਯਾਰ ਦੋ ਸੈੱਲ ਹੋਰ ਦੇਦੇ, ਏਹਦੇ ਨਾਲ ਦੇ ਮਾਣਕ ਸੁਣਨ ਚੱਲੇ ਆ, ਗਾਣੇ ਭਰਨੇ ਆ, ਹੋਰ ਨਾ ਸੈੱਲ ਅੱਧ ‘ਚ ਈ ਮੁੱਕ ਜਾਣ, ਸਾਰਾ ਅਰਗ ਮਾਰਿਆ ਜਾਉ ਤੇ ਨਾਲੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਕਰ!”
“ਦੱਸੋ ਜੀ?” ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ!
“ਯਾਰ ਆਹ ਸੌ ਦਾ ਨੋਟ ਤੋੜ ਦੇ! ਪੰਜਾˆ ਪੰਜਾˆ ਦੇ ਨੋਟ ਕਰਦੇ, ਮਾਣਕ ਨੂੰ ‘ਨਾਮ ਦੇਣਾ!”
ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਵੀਹ ਨੋਟ ਪੰਜਾˆ ਪੰਜਾˆ ਦੇ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦੇ ਹੱਥ ਫੜਾ ਦਿੱਤੇ ਸੀ, ਜੋ ਚਾਚੇ ਨੇ ਉਤਲੀ ਜੇਬ ‘ਚ ਪਾ ਕੇ ਉਤੋˆ ਦੀ ਬਕਸੂਆ ਲਾ ਲਿਆ ਸੀ!
“ਆ ਜਾ ਸ਼ੇਰਾ, ਤੈਨੂੰ ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਸਮੋਸੇ ਖਵਾਉਨਾ, ਤੇ ਨਾਲੇ ਪੀਨੇ ਆਂ ਉਤੋˆ ਦੀ ਚਾਹ!” ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਸਮੋਸੇ ਉਹਨੀˆ ਦਿਨੀˆ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ! ਗੇˆਦੇ ਦੀ ਹੱਟੀ ‘ਚੋ ਨਿਕਲਕੇ ਅਸੀˆ ਮਦਾਰੀ ਦੇ ਹੋਟਲ ‘ਚ ਵੜ ਗਏ ਸੀ। ਅੰਦਰ ‘ਨ੍ਹੇਰ ਘੁੱਪ ‘ਚ ਹਲਕੀਆˆ ਹਲਕੀਆˆ ਬੱਤੀਆˆ ਜਗ ਰਹੀਆˆ ਸਨ! ਓਸ ਦਿਨ ਮੈਨੂੰ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣਾ ਬੰਬਈ ਈ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ! ਸਮੋਸੇ ਖਾ ਅਤੇ ਚਾਹ ਪੀ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਸਾਇਕਲ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣਾ ਮੁੱਦਕੀ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਚਾੜ੍ਹ ਲਿਆ ਸੀ! ਕੋਲ ਦੀ ਇਕ ਟਰੱਕ ਲੰਘਿਆ ਸੀ, ਜੀਹਦੇ ਟੂਲ ਬੌਕਸ ‘ਤੇ ਦਸ-ਬਾਰਾˆ ਬੰਦੇ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਉੱਪਰ ਸਪੀਕਰ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੀਹਦੇ ‘ਚੋ ਮਾਣਕ ਦਾ ਗੀਤ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ,
“ਧੀ ਕੱਢ ਲਈ ਜਿਹਨਾˆ ਦੀ,
ਹੋਣਗੇ ਚਿਰ ਦੇ ਭਾਲਦੇ ਫਿਰਦੇ….!”
“ਸ਼ੇਰਾ ਏਹ ਵੀ ਮਾਣਕ ਸੁਣਨ ਚੱਲੇ ਆ!” ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ! ਤੇ ਫੇਰ ਸਾਈਕਲ ਕੱਚੀ ਪਹੀ ਤੇ ਚਾੜ੍ਹ ਲਿਆ ਸੀ। ਜਿੱਧਰ ਮਾਣਕ ਨੇ ਲੱਗਣਾ ਸੀ! ਮੀˆਹ ਪੈ ਕੇ ਹਟਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕਣਕਾਂ ਮੀˆਹ ‘ਚ ਨ੍ਹਾਹ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਨਿੱਖਰੀਆˆ ਲੱਗ ਰਹੀਆˆ ਸਨ! ਕਣਕਾਂ ‘ਚੋ ਸਰ੍ਹੋਆˆ ਦੇ ਪੀਲੇ ਫੁੱਲ ਹਵਾ ਨਾਲ ਝੂੰਮ ਰਹੇ ਸਨ! ਅਖਾੜੇ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਦੁਨੀਆਂ ਮਾਣਕ ਸੁਣਨ ਆਈ ਬੈਠੀ ਸੀ! ਚਾਚੇ ਨੇ ਤੇ ਮੈˆ ਜਿੱਥੇ ਕੁ ਜਿਹੇ ਸਪੀਕਰ ਲੱਗਿਆ ਸੀ, ਓਹਦੇ ਹੇਠ ਥਾˆ ਮੱਲ ਲਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਿ ਮਾਣਕ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸਾਫ਼ ਭਰੀ ਜਾ ਸਕੇ!
ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਸਾਜਿ਼ੰਦੇ ਹਲਕਾ ਸੰਗੀਤ ਵਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਰੀਲ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਵਾਲਾ ਲਾਲ ਬੱਟਣ ਨੱਪ ਕੇ ਚੈੱਕ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਗਾਣੇ ਭਰਦੀ ਆ? ਟੇਪ ਤੇ ਫੇਰ ਰੀਲ ਨੂੰ ਪਲੇਅ ਕਰਕੇ ਤਸੱਲੀ ਲਈ ਚਲਾ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਸੀ!
ਤਕਰੀਬਨ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਮਾਣਕ ਕਲੀਆˆ ਵਾਲਾ ਕੁੜਤਾ ਚਾਦਰਾ, ਛਮਲ੍ਹੇ ਵਾਲੀ ਪੱਗ ਅਤੇ ਪੈਰਾˆ ‘ਚ ਕੱਢਵੀਂ ਜੁੱਤੀ ਪਾਈ ਸੱਤ ਅੱਠ ਬੰਦਿਆˆ ‘ਚ ਘਿਰਿਆ ਪੰਡਾਲ ‘ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਸੀ!
ਦੋਵੇˆ ਹੱਥ ਜੋੜ ਸਿਰ ਤੋˆ ਉਚੇ ਚੱਕ ਦੋਹੀˆ ਪਾਸੀˆ ਘੁੰਮ ਕੇ ਲੋਕਾˆ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਸੀ!
“ਫੜੀਂ ਸ਼ੇਰਾ ਟੇਪ!” ਟੇਪ ਮੈਨੂੰ ਫੜਾ ਕੇ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਮਾਣਕ ਕੋਲ ਜਾ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਸੀ!
“ਸਾਸਰੀਕਾਲ ਬਾਈ ਮਾਣਕਾ!” ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। ਪਰ ਐਨੀ ਭੀੜ੍ਹ ‘ਚ ਚਾਚੇ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸੁਣਨੀ ਸੀ?
ਫੇਰ ਮਾਣਕ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ਼ਾਰੇ ਜਿਹੇ ਨਾਲ ਸਾਜੀਆˆ ਨੂੰ ਸਾਜ ਬੰਦ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ!
“ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹਿ!”
“ਪਹਿਲਾˆ ਤਾˆ ਮੈˆ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾਂ ਸਰਦਾਰ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਤੇ ਸਰਦਾਰਨੀ ਬਸੰਤ ਕੌਰ ਦਾ, ਜਿਹਨਾˆ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਵਦੇ ਪੋਤਰੇ ਦੀ ਛਿਟੀ ‘ਤੇ ਸੱਦ ਕੇ ਥੋਡੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਬਖਸ਼ਿਆ! ਪਿਤਾ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਾਰਿਆˆ ਮਾਮਿਆˆ, ਚਾਚਿਆˆ, ਭੂਆ ਤੇ ਮਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋˆ ਤੇ ਮੇਰੇ ਸਾਥੀ ਸਾਜੀਆˆ ਵੱਲੋˆ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀਆˆ ਕਰੋੜ ਕਰੋੜ ਵਧਾਈਆˆ ਹੋਣ!” “ਦੂਜਾ ਮੈˆ ਥੋਡਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾਂ, ਤੁਸੀˆ ਮੈਨੂੰ ਸੁਣਨ ਆਏ ਓ! ਮੈˆ ਹਜੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋˆ ਤੁਰਿਆ ਨੀˆ ਹੁੰਦਾ, ਤੁਸੀˆ ਓਦੂੰ ਵੀ ਪਹਿਲਾˆ ਆ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਨੇ ਓ, ਤੁਹਾਡਾ ਇਹ ਕਰਜਾ ਮੈ ਸੌ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਨੀ ਲਾਹ ਸਕਦਾ!”
“ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਨਾ ਕਰਿਓ, ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੰਦੇ ਗੀਤ ਦੀ ਫ਼ਰਮਾਇਸ਼ ਨਾ ਕਰਿਓ, ਜਿਹੜੀਆˆ ਮੇਰੀਆˆ ਮਾਵਾˆ, ਧੀਆˆ-ਭੈਣਾˆ ਓਹ ਜਿਹੜੀਆˆ ਕੋਠਿਆˆ ‘ਤੇ ਬੈਠੀਆˆ, ਓਹਨਾˆ ਨੂੰ ਨੱਕ ਤੇ ਚੁੰਨੀ ਲੈਣੀ ਪਵੇ!
ਤੂੰ ਬਾਈ ਕਿਵੇˆ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਤਿਊੜੀਆˆ ਜੀਆˆ ਪਾਈ ਬੈਠਾਂ, ਘਰਵਾਲੀ ਨੇ ਕੁੱਤੇਖਾਣੀ ਕੀਤੀ ਲੱਗਦੀ ਆ!” ਖੇਸ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਮਾਰੀ ਸਟੇਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਟਾˆਚ ਕੀਤੀ!
ਪੰਡਾਲ ‘ਚ ਹਾਸੜ ਮੱਚ ਗਈ ਸੀ!
“ਕੋਈ ਨਾ, ਤੂੰ ‘ਕੱਲਾ ਨੀ, ਏਹ ਸਾਰਿਆˆ ਨਾਲ ਈ ਹੁੰਦੀ ਆ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋ ਜਾˆਦੀ ਆ, ਨਾਲੇ ਥੱਬਾ ਨੋਟਾˆ ਦਾ ਘਰੇ ਲਿਜਾ ਕੇ ਸਿੱਟੀਦੈ!”
ਪੰਡਾਲ ਫੇਰ ਹਾਸੇ ਨਾਲ ਗੂੰਜਿਆ ਸੀ!
“ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਆਂ ਵਾਰ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਤੇ ਇੱਕ ਬੇਨਤੀ ਹੋਰ, ਕਿ ਪੀਤੀ ਥੋਡੀ ਸਾਰਿਆˆ ਦੀ ਆ, ਜੇ ਬਾਈ ਬਣ ਕੇ ਖਰੂਦ ਨਾ ਕਰਿਆ, ਤਾਂ ਤਾਰੇ ਚੜ੍ਹਿਆਂ ਤੀਕ ਗਾਉˆਦਾ ਰਹੂੰਗਾ!” ਤੇ ਫੇਰ ਮਾਣਕ ਨੇ ਗੀਤਾˆ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ, “ਲੈ ਕੇ ਕਲਗੀਧਰ ਤੋˆ ਥਾਪੜਾ ਹੋ ਹੋ ਓ ਓ ਓ…..
ਕੁਝ ਦਿਨ ਖੇਡਲਾ ਮੌਜਾˆ ਮਾਣ ਲੈ, ਤੈˆ ਭੱਜ ਜਾਵਣਾ ਓਏ ਕੰਗਣਾਂ ਕੱਚ ਦਿਆ….!”
ਵਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈ ਤਾਂ ਪੰਡਾਲ “ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ” ਦੇ ਜੈਕਾਰਿਆˆ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉਠਿਆ! ਟੇਪ ਮੈਨੂੰ ਫ਼ੜਾ ਕੇ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਕਾਪੀ ਫੜੀ ਬੈਠੇ ਸੈਕਟਰੀ ਕੋਲ ਇਨਾਮ ਦੇਣ ਚਲਾ ਗਿਆ।
“ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ ਰੁਲਦਾ ਸਿੰਘ, ਪਿੰਡ ਚੰਦ ਨਵਾˆ, ਵਾਰ ਤੋˆ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਇਨਾਮ ਦਿੰਦਾ!”
ਤੇ ਫੇਰ “ਪੂਰਨ ਭਗਤ” ਗੀਤ ਖਤਮ ਹੋਇਆ ਤਾˆ ਲੋਕਾˆ ਦੀਆˆ ਅੱਖਾˆ ਵਿੱਚ ਅੱਥਰੂ ਸਨ। …ਤੇ ਫੇਰ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ….
“ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ ਰੁਲਦਾ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਚੰਦ ਨਵਾˆ ਦੁਲੇ ਭੱਟੀ ਤੋ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦਿੰਦਾ!”
ਤੇ ਫੇਰ “ਮੈˆ ਚਾਦਰ ਕੱਢਦੀ ਨੀ…!”
“ਤੇ ਲਓ ਵੀ ਮਿੱਤਰੋ ਹੁਣ ਹੀਰ ਦੀ ਕਲੀ, ਪਚਾਉਨੈ ਥੋਨੂੰ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਦੇ ਟਿੱਲੇ ‘ਤੇ, ਤੇ ਵਿਖਾਉਨਾ ਥੋਨੂੰ ਮਟਕਦੀ ਹੀਰ!”
“ਓ ਤੇਰੇ ਟਿੱਲੇ ਤੋ ਔਹ ਸੂਰਤ ਦੀਹਦੀˆ ਆ ਹੀਰ ਦੀ….ਔਹ ਲੈ ਵੇਖ ਗੋਰਾ ਉਡਦੀ ਏ ਫੁਲਕਾਰੀ…!”
ਲੋਕਾˆ ਦੀ ਫਰਮਾਇਸ਼ ‘ਤੇ ਮਾਣਕ ਨੇ ਹੀਰ ਦੀ ਏਹ ਕਲੀ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਸੁਣਾਈ ਸੀ!
ਮਾਣਕ ਓਦੇˆ ਵਾਕਿਆ ਈ ਵਾਅਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਤਾਰੇ ਚੜ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਗਾਉˆਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਖਾੜੇ ਮੁੱਕੇ ਤੋਂ ਮੈਂ ਤੇ ਚਾਚਾ ਸਾਧੂ ਲੰਗੇਆਣਾ ਤੋˆ ਜੈ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਤੋˆ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਮੁੜੇ ਸੀ। ਸਾਈਕਲ ‘ਤੇ ਬੈਠੇ ਨੇ ਮੈˆ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ, “ਚਾਚਾ, ਇਹ ਦੇਵ ਥਰੀਕੇ ਵਾਲਾ ਕੌਣ ਆਂ?” ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਇਹ ਮਾਣਕ ਨੂੰ “ਰਕਾਟ” ਜੋੜ ਕੇ ਦਿੰਦਾ! ਮਾਣਕ ਬਿਨਾˆ ਦੇਵ ਥਰੀਕਿਆˆ ਵਾਲਾ ਕੁਛ ਨੀ, ਤੇ ਦੇਵ ਥਰੀਕਿਆˆ ਵਾਲੇ ਬਿਨਾ ਮਾਣਕ ਕੱਖ ਦਾ ਨੀˆ! ‘ਕੇਰਾˆ ਥਰੀਕਿਆˆ ਆਲੇ ਨੇ ਰਕਾਟ ਜੋੜ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗਵੱਈਏ ਨੂੰ ਦੇਤੇ, ਏਸੇ ਗੱਲੋˆ ਦੋਵਾˆ ਦੀ ਵਿਗੜਗੀ, ਤੇ ਫੇਰ ਦੋਹਵੇˆ ਵਾਹਵਾ ਚਿਰ ਨੀ ਬੋਲੇ, ਤੇ ਫੇਰ ਥਰੀਕਿਆˆ ਵਾਲੇ ਨੇ ਰਕਾਟ ਜੋੜ ਕੇ ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਦੇਤੇ, ਫੇਰ ਵੇਖਲਾ ਦੋਹਾˆ ਦੀ ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ ਆ!”
“ਅੱਛਾ!” ਮੈˆ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਤੇ ਚਾਚਾ, ਤੂੰ ਪੰਜ ਰੁਪਈਏ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਗੀਤਾˆ ‘ਤੇ, ਫ਼ੇਰ ਜਦੋˆ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਗਾਉਣ ਲੱਗਿਆ ਮਾਣਕ, ਓਦੋˆ ਕਾਹਤੋˆ ਵੀਹ ਰੁਪਈਏ ਦਿੱਤੇ?”
“ਸ਼ੇਰਾ…! ਅਸੀˆ ਵੀ ਭੱਟੀ ਹੁੰਦੇ ਆਂ! ਦੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਦੀ ਅੰਸ਼-ਵੰਸ਼ ‘ਚੋਂ..! ਦੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਸੂਰਮੇਂ ਨੇ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨਾਸੀਂ ਧੂੰਆਂ ਲਿਆਈ ਰੱਖਿਐ ਸਾਰੀ ਉਮਰ, ਸਿਦਕ ਤੋˆ ਨੀ ਡੋਲਿਆ ਮਾਂ ਦਾ ਯੋਧਾ! ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਓਹਦੀ ਸਮਾਧ ਦੱਸਦੇ ਆ, ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦੈ ਓਥੇ ਹਰੇਕ ਸਾਲ, ਅੰਗਰੇਜ ਜਾˆਦੇ ਜਾˆਦੇ ਮੇਰੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦਾ ਜਰਮ ਸਥਾਨ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਦੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਵਰਗੇ ਯੋਧਿਆˆ ਦੀਆˆ ਯਾਦਗਿਰੀਆˆ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋˆ ਤੋੜਗੇ, ਪਰ ਦਿਲ ‘ਚੋˆ ਕਿੱਥੇ ਨਿਕਲਦੀਐਂ ਏਹੋ ਜੀਆˆ ਥਾਵਾˆ..?”

ਜੈ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਚ ਜਦ ਅਸੀˆ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਖੱਬੇ ਨੂੰ ਅੱਧੇ ਕੁ ਕਿੱਲੇ ‘ਤੇ ਇਕ ਮੋਟਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਤੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਕਣਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ! ਮੋਟਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਅਧੀਆ ਜੇਬ ‘ਚੋˆ ਕੱਢਿਆ, ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਟੱਲੀ ਖੋਲ੍ਹੀ, ਮੋਰੀ ਵਾਲੀ ਥਾˆ ‘ਤੇ ਉਂਗਲ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਰੂ ਟੱਲੀ ‘ਚ ਪਾ ਲਈ। ਚੂਲੀ ਨਾਲ ਵਗਦੀ ਆੜ ‘ਚੋˆ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਇੱਕੋ ਚਿੱਘੀ ਖਿੱਚ ਗਿਆ ਸੀ।
“ਖੜ੍ਹਜਾ ਬਾਈ! ਕੱਪ ਲਿਆ ਦਿੰਨੈਂ, ਜਰੈˆਦ ਕਰਲਾ ਮਾੜੀ ਜੀ!” ਨੱਕਾ ਮੋੜਦੇ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ! ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਮੋਟਰ ਵੱਲ ਮੁੜਦਿਆˆ ਨੂੰ ਵੇਖ ਲਿਆ ਸੀ! ਨੱਕਾ ਮੋੜ ਕੇ ਕਿਸਾਨ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆ ਗਿਆ ਸੀ।
“ਬਾਈ ਯਾਰ, ਇਕ ਮੂਲੀ ਪੱਟਲਾਂ?” ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ !
“ਇੱਕ ਛੱਡ ਭਾਂਵੇˆ ਵੀਹ ਪੱਟ!” ਕਹਿ ਕੇ ਉਹ ਕੋਠੜੀ ਅੰਦਰ ਵੜ ਗਿਆ। ਅੰਦਰੋˆ ਸਟੀਲ ਦਾ ਗਿਲਾਸ ਅਤੇ ਮਿਰਚ ਦੇ ਅਚਾਰ ਵਾਲਾ ਡੱਬਾ ਚੁੱਕ ਲਿਆਇਆ। ਚਾਚੇ ਨੇ ਇਕ ਪੈੱਗ ਸਟੀਲ ਵਾਲੇ ਗਿਲਾਸ ‘ਚ ਪਾ ਲਿਆ।
“ਤੂੰ ਬਾਈ ਆਵਦੇ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਗਿਲਾਸ ਲੈ ਆ, ਮੈˆ ‘ਕੱਲਾ ਪੀਦਾ ਚੰਗਾ ਨੀ ਲੱਗਦਾ!” ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ!
“ਨਹੀˆ ਵੀਰ, ਮੇਰੇ ਦੋ ਲਾਏ ਵੇ ਆ, ਤੀਜਾ ਘਰੇ ਜਾ ਕੇ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਲੱਗਾ ਲਾਊਂਗਾ!” ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਪੈੱਗ ਫੇਰ ਅੰਦਰ ਮਾਰਿਆ!
“ਆਹ ਵੀਰ ਅਚਾਰ ਲੈਲਾ, ਸੁੱਕੀ ਤਾਂ ਅੰਦਰ ਪੱਟ’ਦੂ ਤੇਰਾ!” ਅਚਾਰ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਅੱਗੇ ਰੱਖਦੇ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ!
“ਚੰਗਾ ਬਾਈ ਚੱਲਦੇ ਆਂ, ‘ਨੇਰਾ ਵਾਵਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਇਹਦੀ ਮਾਂ ਤੇ ਦਾਦੀ ਤਾਂ ਬਾਰ ‘ਚ ਖੜ੍ਹੀਆˆ ਹੋਣਗੀਆ,ˆ ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਗਾਲਾˆ ਪੱਕੀਆˆ ਪੈਣਗੀਆˆ ਲੇਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ!” ਦੇਸੀ ਦਾਰੂ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਭਰਿੰਡ ਵਾˆਗ ਲੜੀ ਸੀ। ਸਾਈਕਲ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ’ਦੇ ਨੇ ਨਾਭੀ ਪੱਗ ਟੇਢੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਸਰੂਰੇ ਚਾਚੇ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਗਾਇਆ ਗੀਤ ਆਪ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ;

“ਨੀ ਹੁਣ ਤੈਨੂੰ ਨੀਵੇˆ ਨਜਰ ਨਾ ਆਉਦੇ
ਜਦ ਤੋˆ ਉਚਿਆˆ ਦੀ ਹੋ ਗਈ…
ਜਿਹੜਾ ਅੱਗੋ ਅੱਖਾˆ ਕੱਢਦਾ
ਦੁਨੀਆˆ ਓਸ ਤੋˆ ਡਰਦੀ ਏ…
ਚੰਗਿਆˆ ਦਾ ਨਾ ਰਿਹਾ ਜਮਾਨਾ
ਦੁਨੀਆˆ ਲੁੱਚਿਆˆ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਏ….!”

ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦਾ ਗੀਤ ਸੁਣ ਕੇ ਕਣਕਾਂ ਝੂਮ ਉਠੀਆˆ ਸਨ!
ਵਰ੍ਹੇ ਬੀਤ ਗਏ, ਪਰ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦਾ ਮਾਣਕ ਸੁਣਨ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਭੋਰਾ ਵੀ ਮੱਠਾ ਨਾ ਪਿਆ। ਫੇਰ ਮੈˆ ਲੁਧਿਆਣੇ ਪੜ੍ਹਨ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਓਥੇ ਹੋਸਟਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਐਤਵਾਰ ਜਦੋˆ ਪਿੰਡ ਆਉਦਾ ਤਾˆ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਕਹਿਣਾ, “ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਲੁਧਿਆਣੇ ਲੈ ਜਾ ਆਵਦੇ ਨਾਲ! ਨਾਲੇ ਤਾਂ ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਆਵਾˆਗੇ, ਹੱਥ ਮਿਲਾ ਕੇ ਜੱਫੀ ਪਾ ਕੇ ਖਿਚਾਉਣੀ ਆਂ ਫੋਟੋ ਮਾਣਕ ਨਾਲ, ਨਾਲੇ ਤੇਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਲੁੱਦੇਆਣਾ ਵੇਖ ਆਵਾˆਗੇ ਏਸੇ ਬਹਾਨੇ! ਮੈˆ ਤਾˆ ਸ਼ੇਰਾ ਮੋਗਾ ਨੀ ਟੱਪਿਆ ਸਾਰੀ ਉਮਰ!” ਸੋਚ ਕੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਣਕ ਦੇ ਜਿਉਂਦਿਆਂ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦੀ ਇਹ ਤਮੰਨਾ ਪੂਰੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ।
ਹੁਣ ਜਦੋˆ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰਦੈਂ, ਕਹੂਗਾ, “ਮਾਣਕ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ੇਰਾ ਮੇਰੀ ਤੂੰ ਰੀਝ ਨੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਤੇ ਹੁਣ ਮਾਣਕ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਘਰ ‘ਚ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ ਸੀ, ਓਹਦੇ ਦਰਸ਼ਣ ਈ ਕਰਾ ਦੀਂ ਬਾਹਰੋਂ!”
ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਐਤਕੀˆ ਮਾਣਕ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰੋˆ ਨਹੀਂ, ਅੰਦਰੋˆ ਵੀ ਦਰਸ਼ਣ ਕਰਵਾ ਕੇ ਲਿਆਉਂਗਾ!
ਚਾਹ ਪੀ ਕੇ ਆਵਾˆਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾˆ ਕੱਪਾਂ ‘ਚ ਮਾਣਕ ਚਾਹ ਪੀˆਦਾ ਰਿਹਾ! ਰੱਬ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਕਰੇ ਚਾਚੇ ਸਾਧੂ ਦੀ…!