ਇੱਕ ਮੂਰਖਤਾ ਦਾ ਤਾਂ ਆਪਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਕੁਝ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਦਾ ਸਹੀ ਅਰਥ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਅੱਜ ਆਪਾਂ ਇਸ ਅਰਥ ਦੇ ਉਪਰ ਹੀ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਾਂਗੇ।
ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬਿਨ੍ਹਾ ਵਜਾਹ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੀ ਕਰੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਪਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਮੂਰਖਤਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਕੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਮੋਟੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਵੀ ਲੋਕ ਅਜਿਹੀ ਮੂਰਖਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੂਰਖਤਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਰਹੀ ਹੈ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ਸਿਆਣੀ ਮੂਰਖਤਾ । ਇਹ ਮੂਰਖਤਾ ਹੈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਆਣਾ ਬਣਨ ਦੀ।
ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਮੂਰਖਤਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿਆਣਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਮੂਰਖਤਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨ ਲਵੋ ਇੱਕ ਸਿਆਣਾ ਬੰਦਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਕਾਫੀ ਚੜ੍ਹਤ ਹੈ। ਜੇ ਉਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿਆਣਾ ਅਤੇ ਕਾਮਾ ਬੰਦਾ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਇੱਕ ਹੋੜ੍ਹ ਚਾਲ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾ ਬੰਦਾ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸਿਆਣਾ ਅਤੇ ਕਾਮਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸਿਆਣਾ ਅਤੇ ਕਾਮਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਿਆਣਪਤਾ ਵਿੱਚ ਪਿਛੇ ਪਛਾੜਨ ਦੀ ਰੇਸ ਵੀ ਭੈੜੀ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੰਨ ਲਵੋ, ਦੂਜਾ ਬੰਦਾ ਪਹਿਲੇ ਬੰਦੇ ਨਾਲੋਂ ਸਿਆਣਪਤਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਬਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਕਾਮਾ ਅਤੇ ਸਿਆਣਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਪਹਿਲਾ ਬੰਦਾ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਈਰਖਾ ਕਰਨ ਲਗ ਜਾਵੇਗਾ। ਇੱਥੇ ਉਹ ਇਹ ਸੋਚੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਕੱਢੇ । ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਅਕਸਰ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਇਸ ਰੇਸ ਵਿੱਚ ਪਿਛੇ ਕੱਢਣ ਲਈ ਉਹ ਕੁਝ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਅਪਣਾਏਗਾ ।
ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਹੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਗਲਤ ਸਾਬਤ ਕਰੇਗਾ। ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਸਹੀ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਖਲਲ ਪਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਗਲਤ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ।
ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਕਾਮਯਾਬ ਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਨਾਕਾਮਯਾਬ ਵੀ। ਠੀਕ ਇਹੋ ਹੀ ਕੰਮ ਦੂਜਾ ਬਣਦਾ ਵੀ ਪਹਿਲੇ ਬੰਦੇ ਲਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਸਿਆਣੇ ਅਤੇ ਘਟਿਆ ਵੀ ਅਖਵਾਉਣਗੇ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਸਿਆਣੇ ਮੂਰਖ ਹੋਣਗੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਰੇਸ ਵਿਚ ਹੀ ਉਹ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ।
ਅਜਿਹੀ ਸਿਆਣਪਤਾ ਤੋਂ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਿਆਣਪਤਾ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਹੈ, ਅਜਿਹੀ ਸਿਆਣਪਤਾ ਮੂਰਖਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਿਆਣਪਤਾ ਕਦ ਵੀ ਜ਼ੁਰਮ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਆਣਪਤਾ ਮੂਰਖਤਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸਿੱਕੇ ਦੇ ਦੋ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਮੂਰਖਤਾ ਦੇ ਵੀ ਦੋ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅੱਜ ਆਪਾਂ ਮੂਰਖਤਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਜਾਣਿਆ ਹੈ।